“မင်းတို့မြို့က ဒလန်မြို့ပါကွာ” ဟု တခြားမြို့ရွာများသို့ ပြောင်းရွှေ့သွားကြသော ကျနော့်သူငယ်ချင်းများက ကျနော့်ကို ပြောလေ့ရှိကြသည်။ ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်တပ် အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း “ဒလန်” ဟူသောစကားလုံး တကျော့ပြန် ခေတ်စား လာခဲ့သည်။

“ဒလန်” သည် စင်စစ်တော့ မြန်မာ့ရင်းမြစ် မဟုတ်။ ဟိန္ဒီရင်းမြစ်ဖြစ်သည်ဟု ခရီးဆောင်မြန်မာအဘိဓာန်တွင် ဆိုထား သည်။ ဟိန္ဒီအနေဖြင့်လည်း “ဒလန်” ဟူ၍သာခေါ်ဆိုပြီး မြန်မာအက္ခရာဖြင့်အသံဖလှယ်ကာ စာရေးရာတွင် “ဒလာလ်” ဟူ၍ ရေး လေ့ရှိသည်ဟု သိရသည်။ “ဒလန်” ၏အနက်က “တစုံတယောက်၏အကျိုးအတွက် အခြားသူကိုလှည့်ဖြား ၍ ဆောင် ရွက်ပေးသူ” ဟူ၏။ သို့သော် မြန်မာနိုင်ငံတွင်မူ “ဒလန်” ဟူသောစကားလုံးကို “သတင်းပေး” ဟူ၍ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် နားလည်ထားကြသည်။

ဒလန်မြို့တဲ့လား

ကျနော့်မြို့အား “ဒလန်မြို့” ဟု အဘယ်ကြောင့် ခေါ်ဆိုနေကြသနည်း စဉ်းစားကြည့်ရာ မြန်မာစစ်တပ်၏ လေတပ်စခန်း ဌာနချုပ်ရှိသလို တပ်ရင်းတပ်ဖွဲ့ များပြားလွန်းခြင်း၊ စစ်တပ်လက်အောက်ခံ ပြည်သူ့စစ်ကဲ့သို့ အဖွဲ့များပြားခြင်း၊ ထစ်ခနဲ ဆိုပါက စစ်ကောင်စီနှင့် ၎င်း၏လက်အောက်ခံများထံသို့ သတင်းပေးသူ များပြားလွန်းခြင်းကြောင့်ဖြစ်မည် ကျနော် ကိုယ်တိုင်လည်း သတင်းပေးများကြောင့် ပြည်ပသို့ ထွက်ပြေးခဲ့ရသည် မဟုတ်ပါလော။

“ဒလန်မြို့” ဟု တခြားမြို့ရွာများတွင် နေထိုင်ကြသည့် ကျနော့်သူငယ်ချင်းများ ရည်ညွှန်းသော ကျနော့် ဇာတိမြို့သည် ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် ၃,၁၆၆ ပေမြင့်သော ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်းရှိ နမ့်စန်မြို့ ဖြစ်ပါသည်။ ရှမ်းပြည်နယ် တောင်ပိုင်းရှိ နမ့်စန်မြို့ကို ရံဖန်ရံခါ ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့အလယ်ပိုင်းရှိ နမ့်စန်မြို့ဟုလည်း ရည်ညွှန်းတတ် ကြပါသေး သည်။ ထို့ပြင် ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်းတွင်လည်း နောက်ထပ် နမ့်ဆန်မြို့တမြို့ ရှိနေသည်။

ယင်းနမ့်ဆန်မြို့ကိုတော့ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၅ ရက်၊ ညနေ ၃ နာရီခွဲခန့်တွင် ပလောင် (တအာင်း) အမျိုးသား လွတ်မြောက်ရေး တပ်မတော် (TNLA) က အပြီးသတ် သိမ်းပိုက်နိုင်ခဲ့သည်။ လူအများအနေဖြင့် နမ့်စန်နှင့် နမ့်ဆန်ကို မကြာခဏဆိုသလို မှားယွင်းလေ့ရှိတတ်သည်။

ရှမ်းပြည်နယ် တောင်ပိုင်းရှိနမ့်စန်မြို့ကနေ အရှေ့တောင်ဘက်သို့ ဆက်သွားပါက ရှမ်းပြည်အညာဟု တင်စားခေါ်ဝေါ် လေ့ရှိကြသော လင်းခေးမြို့ကို ရောက်ရှိမည်ဖြစ်သည်။ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် ၉၉၆ ပေမြင့်သော လင်းခေးမြို့ သည် တေးသံရှင် စိုင်းထီးဆိုင်၏ ဇာတိမြို့လည်းဖြစ်ပေသည်။ ရှမ်းနှစ်သစ်ကူးပွဲတော် (ပီမိုင်တိုင်း) ကျင်းပလေ့ရှိခဲ့ သော အတိတ်တချိန်ကာလများတွင် စိုင်းထီးဆိုင်သည် ကျနော်တို့မြို့ကလေးသို့ တခါတရံ ရောက်လာလေ့ရှိပြီး သီချင်းများဖြင့် ဖျော်ဖြေတတ်သည်ကို ကျနော် မှတ်မိနေပါသေးသည်။

နတ်တော်လဆန်း ၁ ရက်သည် ရှမ်းတိုင်းရင်းသားများ၏ ရှမ်းနှစ်သစ်ကူးနေ့ဖြစ်သည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ်ကကျ ရောက်ခဲ့ သော နတ်တော်လဆန်း ၁ ရက်သည် ရှမ်းလူမျိုးတို့၏ ၂,၁၁၉ နှစ်မြောက်နေ့ဖြစ်ပြီး “မြွေ”နှစ်ကို ချဉ်းနင်းရောက်ရှိ လာသော နေ့လည်း ဖြစ်ပေသည်။ ခရစ်သက္ကရာဇ်အရဆိုလျှင်တော့ ၂၀၂၄ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၃၀ ရက် ဖြစ်သည်။

ရှမ်းနှစ်သစ်ကူးနေ့ကို သက်ကြီးရွယ်အိုများအား ဂါရဝပြုခြင်း၊ ရှမ်းသူရဲကောင်းများကို ဘွဲ့တံဆိပ်ချီးမြှင့်ခြင်း၊ ဂီတ, စာပေ နှင့် အနုပညာရှင်များအား ဆုချီးမြှင့်ခြင်းနှင့် စီးပွားလာဘ်လာဘတိုးပွားအောင် ဆုတောင်းပေးခြင်း စသည့် အစဉ်အလာ များဖြင့် စည်စည်ကားကားကျင်းပလေ့ရှိခဲ့သည်။ သို့သော် ၂၀၂၁ ခုနှစ် စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီး နောက်ပိုင်း ရှမ်းနှစ် သစ်ကူးပွဲတော်ကိုလည်း ပျော်ပျော်ရွှင်ရွှင် မကျင်းပနိုင်တော့။ စစ်မီးက တစ်နိုင်ငံလုံး ကူးစက်နေခဲ့ပြီ မဟုတ်ပါလော။

မူးယစ်ဆေးချန်ပီယံမြန်မာ

အာဏာသိမ်းပြီးနောက်ပိုင်း မြန်မာနိုင်ငံသည် မူးယစ်ဆေးဝါးထုတ်လုပ်မှုတွင် အကြီးမားဆုံးဖြစ်လာသည်။ မြန်မာသည် လက်ရှိလည်း ကမ္ဘာပေါ်က ရာဇဝတ်ဂိုဏ်းများခိုလှုံရာ အကြီးမားဆုံးသော အသိုက်အမြုံတခုဖြစ်လာနေသည်ဟု ကမ္ဘာလုံး ဆိုင်ရာ ရာဇဝတ်မှုအညွှန်းကိန်း (Global Organized Crime Index) က ဖော်ပြထားပြီး နိုင်ငံဖြတ်ကျော် ရာဇဝတ်မှုများ၏ အဓိကဇာတ်ဆောင်အဖြစ် ရပ်တည်နေသည့်အပြင် စစ်ဘုရင်များ၊ လက်နက်ရောင်းဝယ်ဖောက်ကား သူများ၊ လူကုန်ကူးသူများ၊ မူးယစ်ဆေးဝါးဂိုဏ်းများနှင့် နိုင်ငံတကာတရားရုံးများက အလိုရှိနေသော စစ်ဗိုလ်ချုပ်ကြီး များ နေထိုင်ကျက်စားရာ ကစားကွင်းတကွင်းအဖြစ် အသွင် ပြောင်းသွားခဲ့သည်။

ဘိန်းထုတ်လုပ်မှုအပြင် မက်သာဖက်တမင်း၊ ကက်တမင်းအပြင် ဓာတုဗေဒနည်းဖြင့် ဖန်တီးထားသော ဖန်တနိုင်း ဆေးရည် အပါအဝင် အခြားဓာတုဆေးဝါးများထုတ်လုပ်သည့် အကြီးမားဆုံးနိုင်ငံ စာရင်းဝင် ဖြစ်လာခဲ့သည်။

ပြီးခဲ့တဲ့ ၂၀၂၄ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံတွင် ကျပ်ငွေ ၁၄ ဘီလီယံတန်ကြေးရှိမူးယစ်ဆေးဝါးများ ဖမ်းဆီး ရမိခဲ့သည်ဟု စစ်ကောင်စီအာဏာပိုင်များက သတင်းထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ယင်းတို့အနက် ဒီဇင်ဘာ ၂၀ ရက် ပဲခူးမြို့တွင် ဖမ်းဆီးရမိခဲ့သော စိတ်ကြွဆေးပြားပမာဏက ၅ သန်းရှိပြီး ဒီဇင်ဘာလတလအတွင်း စံချိန်တင်ဖမ်းဆီးရမိခဲ့သော ပမာဏလည်းဖြစ်ခဲ့သည်။

အဆိုပါ မူးယစ်ဆေးဝါးများအား “ဒလန်မြို့” ဟု ကျနော့်သူငယ်ချင်းများက တံဆိပ်ကပ်ခဲ့သော နမ့်စန်မြို့မှ သယ်ဆောင် လာခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး ပဲခူးမြို့ကနေတဆင့် ရန်ကုန်၊ ရခိုင်နှင့် ကရင်ပြည်နယ်တို့တွင်ဖြန့်ဖြူးရန် ဖြစ်သည်ဟု ဖမ်းဆီးခံခဲ့ရသူ များ ထွက်ဆိုခဲ့ကြောင်း စစ်ကောင်စီက ဆိုသည်။ ယင်းပြင် ဒီဇင်ဘာ ၆ ရက်က မန္တလေးမြို့တွင် ကျပ်ငွေ တန်ဖိုး ၉ ဒသမ ၁ ဘီလီယံကျော်တန်ဖိုးရှိ စိတ်ကြွဆေးပြား ၆၁ သိန်းနှင့် ဘိန်းဖြူ ၇၇၀ ဂရမ်၊ မန္တလေးမြို့ကပဲ ဒီဇင်ဘာလ ၁၇ ရက်တွင် ကျပ်ငွေတန်ဖိုး ၂ ဘီလီယံတန်ကြေးရှိ မူးယစ်ဆေးဝါးများ၊ ဒီဇင်ဘာလ ၃ ရက်တွင် ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်း ကို တင်ပို့မည့် ထိန်းချုပ်ဓာတုပစ္စည်း ကဖင်း ၂ တန်ကို ရှမ်းပြည်နယ် တောင်ပိုင်းရှိ ရွာငံမြို့၌ အသီးသီး ဖမ်းဆီးရမိခဲ့သည်။

ကဖင်း ၁ တန်နှင့် အခြားသော ဓာတုပစ္စည်းများ ရောစပ်ပါက စိတ်ကြွဆေးပြား ၁၄ သန်းကျော် ထုတ်လုပ်နိုင်သည်ဟု နိုင်ငံတကာ မူးယစ်ဆေးဝါးတိုက်ဖျက်ရေး အေဂျင်စီများက ထောက်ပြပြောဆိုထားသည်။ ၂၀၂၄ ခုနှစ်အတွင်း မြန်မာနိုင်ငံတွင် နယ်စပ်ဒေသများမှ တရားမဝင်တင်သွင်းခဲ့သော ထိန်းချုပ်ဓာတုပစ္စည်း ကဖင်း ၂၄ တန်ကျော် ဖမ်းဆီးထား နိုင်ခဲ့ပြီး အဆိုပါပမာဏသည် စိတ်ကြွဆေးပြား ၃၃၆ သန်း ကျော် ထုတ်လုပ်နိုင်သောပမာဏဖြစ်သည်ဟု မူးယစ်ဆေးဝါး အလွဲသုံးစားမှု ထိန်းချုပ်ရေး ဗဟိုကော်မတီ (CCDAC- Myanmar) ၏ထုတ်ပြန်ချက်အရ သိရသည်။

၃၇ မင်း မကတဲ့ နတ်တွေ

မြန်မာနိုင်ငံတွင် ၃၇ မင်းနတ်များကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ကိုးကွယ်လာခဲ့သည်မှာ ကာလရှည်ကြာခဲ့ပြီဖြစ်သည်။ ယင်းနတ် များအနက် အင်းဝမင်းတပါး၏ သားတော် မောင်မင်းဖြူနတ်သည် ဘိန်းဘင်းအရက်ကြူး၍ သေသည်ဟု အမျိုးသား ပညာဝန် ဦးဖိုးကျားရေးသည့် ၃၇မင်း နတ်များအကြောင်း စာအုပ်ကဆိုသည်။ အဆိုပါ ဇာတ်လမ်းကို လေ့လာကြည့်ပါက မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဘိန်းကို မည်သည့်အချိန်ကစ၍ သုံးစွဲကာ မည်မျှအထိ နက်ရှိုင်းခဲ့သနည်း ဆိုသည်ကို အလွယ်တကူ ခြေရာခံနိုင်ပါသည်။ အဆိုပါ ဇာတ်လမ်းပေါ် ပေါက်ပြီး နှစ်ပေါင်း ၅၀၀ ကျော်အကြာ ယနေ့ခေတ် မြန်မာနိုင်ငံသည် ဘိန်း၊ ဘိန်းဖြူနှင့် စိတ်ကြွဆေးကို ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံးသော ထုတ်လုပ်သူ ဖြစ်လာခဲ့သည်။

“ဒလန်မြို့” ဟု ကင်ပွန်းတပ်ခံရသော ကျနော့်ဇာတိမြို့ကလေးမှာတော့ နတ်မင်းက ၃၇ မင်း မကပါ။ နအဖ စစ်အစိုးရ လက်ထက် ခွန်ဆာငြိမ်းချမ်းရေးယူခဲ့သည့် ၁၉၉၆ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ နောက်ပိုင်း၌ မဟာဂျာ၊ နားရိုင်း၊ မတ်ကျန်း စသည့် ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့များပေါ်ပေါက်လာခဲ့ပြီး ဒေသကိုလည်း ၎င်းတို့ကပင် ကြီးစိုးထားနိုင်ခဲ့ကြသည်။

၎င်းတို့ မြို့ပေါ်မရောက်လာသေးခင်က ယာမ (ယာဘ) သည်လည်း ကျနော်တို့မြို့တွင် ခေတ်မစားသေးပေ။ ကျနော် အလယ်တန်း တက်ရောက်ခဲ့သည့်ခုနှစ်များသည် ထိုကာလဝန်းကျင်တဝိုက်ဖြစ်ပြီး လူငယ်များအတွက် စမ်းသပ်စရာ ဆိုသည်က ဆေးခြောက်နှင့် ဒိုင်ယာဇီပင်န်လောက်သာ ရှိခဲ့ပါသည်။

လက်နက်မချဘဲ ငြိမ်းချမ်းရေးရယူခဲ့ကြသည့် ၎င်းတို့ကြီးစိုးချိန်ကစ၍ ယနေ့အထိ မူးယစ်ဆေးဝါးအမျိုးမျိုးနှင့် လောင်းကစားပေါင်းစုံ ကျနော်တို့ဒေသအား လွှမ်းမိုး ကြီးစိုးသွားခဲ့တော့သည်။

စစ်ကောင်စီက စစ်မှုထမ်းဥပဒေပြဋ္ဌာန်းပြီးနောက်ပိုင်းတွင်လည်း အဆိုပါအဖွဲ့အစည်းများသည် စစ်ကောင်စီအတွက် တပ်သားသစ်စုဆောင်းပေးလျက်ရှိသလို ၎င်းတို့တပ်ဖွဲ့များထံ ဝင်ရောက်ပြီး တာဝန်ထမ်းဆောင်ရန်ကိုလည်း လူထုအား ဖိအားပေးလျက်ရှိသည်။

ကျနော့်သူငယ်ချင်းများ ရည်ညွှန်းခဲ့ကြသော “မင်းတို့မြို့က ဒလန်မြို့ပါကွာ” ဆိုသည်က မြို့နေလူထုအား ရည်ညွှန်းခြင်း ထက် စစ်ဘုရင်ဝါဒ ထူထောင်ကာ ပြည်ဖျက်နေကြသည့် မဟာဂျာ- SSS ကဲ့သို့သော ပြည်သူ့စစ်အဖွဲ့ များအား ရည်ညွှန်းခြင်းသာ ဖြစ်ပါတော့သည်။ ။

သူတို့က တခြားသော တိုင်းရင်းသားလက်နက်ကိုင်များ၊ နယ်ခြားစောင့်တပ်များ၊ ဌာနေပြည်သူ့စစ်များကဲ့သို့ နိုင်ငံရေး ဇတ်ခုံပေါ်တွင် ထင်ထင်ရှားရှား ဝင်ရောက်လာခြင်း မရှိဘဲ ရှမ်းကုန်မြေမြင့် တနေရာ၌ နယ်စားပယ်စားများအဖြစ် ငြိမ်သက်စွာ အသုံးတော်ခံနေသူများဖြစ်ရာ သူတို့၏ အကြောင်းကို ရှေ့တွင် ဆက်လက်ဖော်ပြပေးဦးမည်ဖြစ်သည်။

✍ ဘုန်းမောင်