ယခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလသည် လာနီညာရာသီဥတုကြောင့် ညအပူချိန်များ လျော့နည်းပြီး ပုံမှန်ထက်အေးခြင်းများ ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်ဟု သိရသည် ။

လက်ရှိတွင် အီကွေတာအနီးရှိ အပူပိုင်းပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ (Tropical Pacific Ocean)၏ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အပူချိန်နှင့် လေထုဖြစ်စဉ်များသည် အားအနည်းငယ်ရှိသော လာနီညာအခြေအနေတွင် ရှိနေပြီး နိုင်ငံတကာမိုးလေဝသဌာနများ၏ ခန့်မှန်းချက်များအရ ဒီဇင်ဘာလ ပထမ(၁၀)ရက်ပတ်အတွင်း အားအနည်းငယ်ရှိသော လာနီညာအဆင့်တွင် ဆက်လက်တည်ရှိနိုင်သည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။

လာနီညာဖြစ်စဉ်သည် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာတွင် ဖြစ်ပေါ်သည့်ဖြစ်စဉ် ဖြစ်သော်လည်း ယင်းဖြစ်စဉ်ကြောင့် ရာသီဥတုအပေါ် အကျိုးသက်ရောက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသည်။

အဆိုပါ လာနီညာဖြစ်စဉ်ကြောင့် အရှေ့ဘက်မှ လေပွေလှိုင်းများ တိုက်ခတ်ခြင်း၊ ကပ္ပလီပင်လယ်ပြင်နှင့် ဘင်္ဂလားပင်လယ်အော်တို့တွင်လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်းများ ပိုမိုဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ခြင်း၊ ဒေသအချို့တွင် ညအပူချိန်များ လျော့နည်းနိုင်ခြင်းနှင့် အချိန်အခါမဟုတ် မိုးရွာသွန်းမှုဖြစ်စဉ်များ ပိုမိုဖြစ်ပေါ်လာခြင်းတို့ ဖြစ်ပေါ်နိုင်ကြောင်း သိရသည်။

မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း အအေးလွန်ကဲခြင်းနှင့် အချိန်အခါမဟုတ် မိုးရွာသွန်းမှုများ ဖြစ်ပေါ်နိုင်ကြောင်း သိရသည်။

လာနီညာဆိုတာ ဘာလဲ

လာနီညာ (La Niña) ဆိုတာက စပိန်ဘာသာစကားနဲ့ “သမီးလေး” လို့ အဓိပ္ပာယ်ရပြီး၊ El Niño-Southern Oscillation (ENSO) လို့ ခေါ်တဲ့ ကမ္ဘာ့ရာသီဥတုစနစ်ကြီးရဲ့ အေးမြတဲ့ အဆင့်တစ်ခု ဖြစ်ပါတယ်။

La Niña ဟာ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ အပူပိုင်းဒေသ အရှေ့အလယ်ပိုင်းမှာ ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အပူချိန် ပုံမှန်ထက် ပိုမို အေးမြ လာတဲ့ သဘာဝဖြစ်စဉ်တစ်ခုပါ။

ENSO စနစ်မှာ အဓိက အဆင့် (၃) ခု ရှိပါတယ်။

El Niño (အယ်နီညို) – ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် ပုံမှန်ထက် ပိုပူတဲ့အဆင့် (နွေးတဲ့အဆင့်)

La Niña (လာနီညာ) – ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် ပုံမှန်ထက် ပိုအေးတဲ့အဆင့် (အေးတဲ့အဆင့်)

Neutral (ကြားနေ) – အပူချိန်က ပုံမှန်အတိုင်းနီးပါး ရှိနေတဲ့အဆင့်

ပုံမှန်အားဖြင့် အပူပိုင်းပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာတစ်လျှောက်မှာ ကုန်သည်လေ (Trade Winds) တွေက အရှေ့ဘက် (အမေရိကတိုက်ဘက်) ကနေ အနောက်ဘက် (အာရှနဲ့ ဩစတြေးလျဘက်) ကို တိုက်ခတ်နေပါတယ်။

ဒီလေတွေက ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်က ရေနွေးတွေကို အနောက်ဘက်ကို တွန်းပို့ပေးတဲ့အတွက် အရှေ့ဘက် (ပီရူး၊ အီကွေဒေါ) က ပင်လယ်အောက်ခြေက ရေအေးတွေက အပေါ်ကို တက်လာပါတယ်။

La Niña ဖြစ်စဉ် မှာ ဒီကုန်သည်လေတွေဟာ ပုံမှန်ထက် ပိုမို အားကောင်း လာပြီး ရေနွေးတွေကို အနောက်ဘက် (အာရှ၊ ဩစတြေးလျဘက်) ကို ပိုပြီး တွန်းပို့ပါတယ်။
ဒါကြောင့် အရှေ့ပစိဖိတ်ဒေသမှာ ရေအေးတက်လာမှုက ပိုမိုများပြားပြီး ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် အပူချိန်က ပုံမှန်ထက် သိသိသာသာ အေးလာတာ ဖြစ်ပါတယ်။

La Niña ဟာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက လေတိုက်ခတ်မှုပုံစံ၊ မိုးရွာသွန်းမှုနဲ့ အပူချိန်တွေကို ပြောင်းလဲစေပါတယ်။

ဥပမာအားဖြင့်

အာရှ/ဩစတြေးလျ အနောက်ပစိဖိတ်ဒေသ: ပိုမိုနွေးထွေးတဲ့ရေနဲ့အတူ မိုးရွာသွန်းမှု ပိုများပြီး ရေကြီးနိုင်ခြေ၊ အပူပိုင်းမုန်တိုင်း ပိုများနိုင်ခြေ ရှိပါတယ်။

အမေရိကတိုက်မြောက်ပိုင်း (မြောက်ပိုင်း): ပုံမှန်ထက် ပိုမိုအေးပြီး စိုစွတ်နိုင်ပါတယ်။
အမေရိကတိုက်မြောက်ပိုင်း (တောင်ပိုင်း): ပုံမှန်ထက် ပိုမိုနွေးပြီး ခြောက်သွေ့နိုင်ပါတယ်။

အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာ: လေစီးကြောင်းပြောင်းလဲမှုကြောင့် ဟာရီကိန်းမုန်တိုင်း ရာသီ ပိုမိုပြင်းထန်လာနိုင်ပါတယ်။

La Niña ဖြစ်စဉ်တွေဟာ ပုံမှန်အားဖြင့် လပေါင်းများစွာမှ (၁) နှစ်၊ (၃) နှစ်အထိ ကြာမြင့်တတ်ပါတယ်။
အချုပ်အားဖြင့်ဆိုရရင် La Niña ဆိုတာဟာ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ အပူပိုင်းဒေသရဲ့ အေးမြတဲ့ ရာသီဥတုဖြစ်စဉ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာ့ရာသီဥတုကို ကြီးမားစွာ သက်ရောက်မှုရှိပါတယ်။