ကချင်ပြည်နယ်တွင် မြေရှားသတ္တုတူးဖော်မှုများကို အသစ်ချထားပေးခြင်းမရှိဘဲ မူလလုပ်ကွက်အဟောင်းများကိုသာ ဆက်လက်ခွင့်ပြုထားဟု KIO ပြောခွင့်ရ ဗိုလ်မှူးကြီး နော်ဘူပြော

တရုတ်၏ မြေရှား အလွန်အကျွံတူးမှုကြောင့် မြန်မာ့သဘာ၀ပတ်ဝန်းကျင်ပျက်စီးမှု ထိန်းမရ သိမ်းမရ ဖြစ်လာ

ကချင်ပြည်နယ်တွင် မြေရှားသတ္တုတူးဖော်မှုများကို အသစ်ချထားပေးခြင်းမရှိဘဲ မူလလုပ်ကွက်အဟောင်းများကိုသာ ဆက်လက်ခွင့်ပြုထားကြောင်း KIO/KIA ပြောခွင့်ရ ဗိုလ်မှူးကြီး နော်ဘူက ပြောဆိုသည်။

ယခု ၂၀၂၅ ခုနှစ် ၉ လအတွင်း တရုတ်နိုင်ငံသို့ မြေရှားတင်ပို့မှုမှာ အမေရိကန်ဒေါ်လာသန်း ၆၀၀ ကျော်ရှိခဲ့ပြီး ကမ္ဘာ့မြေရှားတူးဖော်မှုတွင် မြန် မာ နိုင်ငံက အဓိကပါဝင်သူအဖြစ် ဆက်ရှိနေကြောင်း၊ ၂၀၂၄ ခုနှစ် စာရင်းများအရ ကမ္ဘာ့မြေရှားထုတ်လုပ်မှုတွင် တရုတ်နိုင်ငံက ၆၁ ရာ ခိုင်နှုန်းဖြင့် ထိပ်ဆုံးတွင်ရပ်တည်နေပြီး မြန်မာနိုင်ငံက ၁၆ ရာခိုင်နှုန်းဖြင့် ဒုတိယနေရာတွင် ရှိနေကြောင်း၊ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ၉ လအတွင်း မြန်မာ နိုင်ငံဘက်မှ တရုတ်နိုင်ငံသို့ မြေရှားတင်ပို့မှု လျော့ကျခဲ့သော်လည်း တည်ငြိမ်စိတ်ချရသည့် မြေရှားထောက်ပံ့ရေးကွင်းဆက်ကို တရုတ်နိုင်ငံ ကရှာဖွေနေသဖြင့် မြန်မာနိုင်ငံတွင် မြေရှားတူးဖော်မှု ပိုများလာနိုင်ကြောင်း Institute for Strategy and Policy- Myanmar က နိုဝင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် သတင်းထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

ဗိုလ်မှူးကြီးနော်ဘူက ကချင်ပြည်နယ်တွင်မူ မြေရှားသတ္တု တူးဖော်မှုများနှင့်ပတ်သက်၍ လုပ်ကွက်အဟောင်းများကိုသာ ဆက်လက်ခွင့်ပြုပြီး လုပ်ကွက်အသစ်များ ချထားပေးခြင်းမရှိကြောင်း၊ မြေရှားသတ္တုနှင့်ပတ်သက်၍ ယခင်ခွင့်ပြုထားပြီးသားမှလွဲ၍ အသစ်ခွင့်ပြုမှုများမရှိကြောင်း ရှင်းပြသည်။

“ကျနော်တို့ မြေရှားကတော့ လုပ်ကွက်အဟောင်းတွေကိုပဲ ဆက်လက်လုပ်နေတာပါ။ အသစ်ချထားပေးတာမရှိပါဘူး” ဟု ဗိုလ်မှူးကြီးနော်ဘူက ရှင်းပြသည်။

Institute for Strategy and Policy- Myanmar ၏ အဆိုအရ ၂၀၂၅ ခုနှစ် ၉ လအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံကနေ တရုတ်နိုင်ငံသို့ မြေရှားတင်ပို့မှုတန်ဖိုး အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၆၂၄ သန်း (တန်ချိန် ၂၈,၀၀၀ ကျော်)ရှိခဲ့ပြီး ယခင်နှစ်နှင့် ကာလတူနှိုင်းယှဉ်ပါက ဒေါ်လာ သန်း ၁၀၀(တန်ချိန် ၁၀,၀၀၀ ကျော်)လျော့ကျခဲ့ကြောင်း၊ မြေရှားသတ္တုကို ကချင်လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်(KIA)၊ ‘ဝ’ပြည်သွေးစည်းညီညွတ်ရေးတပ်မတော် (UWSA)၊ အမျိုးသားဒီမိုကရက်တစ်မဟာမိတ်တပ်မတော် (NDAA) နှင့် တရုတ်ကုမ္ပဏီများက ထုတ်လုပ်နေကြောင်း ထုတ်ဖော်ထားသည်။

ကချင်ပြည်နယ်သာမက ရှမ်းပြည်နယ်အရှေ့ပိုင်းတွင်ပါ တူးဖော်မှုများ တိုးချဲ့လာကြကြောင်း၊ ဥပမာအားဖြင့် UWSA ထိန်းချုပ်ဒေသ မိုင်းယွန်း၊ မိုင်းပေါက်နှင့် NDAA ထိန်းချုပ်ဒေသ မိုင်းယောင်းမြို့နယ်တို့၌ ယခုနှစ်ဆန်းပိုင်းတွင် မြေရှားလုပ်ကွက် ၂၀ ထက်မနည်းတိုးလာနေကြောင်း၊ တဖက်တွင်လည်း သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်နှင့် လူမှုစီးပွားထိခိုက်မှု ပိုများလာနိုင်သည်။ နိုင်ငံဖြတ်ကျော် သက်ရောက်မှုများကြောင့် ထိုင်းကဲ့သို့ အိမ်နီးချင်းများကလည်း မြေရှားတူးဖော်တင်ပို့မှုများကို အလေးထားကိုင်တွယ်ရန် ပြင်ဆင်လာကြကြောင်း Institute for Strategy and Policy- Myanmar က ဆက်လက်ပြောဆိုသည်။

ရှမ်းပြည်အရှေ့ပိုင်း၊ မိုင်းဆတ်မြို့နယ်တောင်ပိုင်း၊ မိုင်းယွန်းဒေသရှိ နမ့်ခုတ် မြစ်တလျှောက်တွင် မြေရှားသတ္တုနှင့် ရွှေသတ္တုတွင်းများ တိုးချဲ့လာသည်ကို ဂြိုဟ်တုဓာတ်ပုံများအရ တွေ့မြင်နေရပြီး အဆိုပါ သတ္တုတွင်းများသည် တရုတ်အစိုးရက ကျောထောက်နောက်ခံ ပြုထားသော China Investment Mining ကုမ္ပဏီက လည်ပတ်လုပ်ကိုင်နေကြောင်း ရှမ်းလူ့အခွင့်အရေးမဏ္ဍိုင်က အောက်တိုဘာလအတွင်း အစီရင်ခံစာ တစ်ရပ် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

အောက်တိုဘာလ ၁၄ ရက်နေ့တွင် ရိုက်ကူးထားသည့် ဂြိုဟ်တုဓာတ်ပုံများအရ နမ့်ခုတ်မြစ်တစ်လျှောက်တွင် မြေရှားနှင့် ရွှေတူးဖော်မှုများ တိုးချဲ့လာနေသည်ကို တွေ့မြင်ရပြီး အထင်ရှားဆုံး ပြောင်းလဲမှုသည် ထိုင်းနယ်စပ်မှ ကီလိုမီတာ ၃၀ အကွာ ရှိ မြစ်အထက်ပိုင်းမှ ရွှေသတ္တုတူးဖော်ရေး ဧရိယာတွင်တွေ့မြင်ရခြင်းဖြစ်ကြောင်း၊ အဆိုပါနေရာ၌ သစ်တောဖုံးလွှမ်းသော တောင်စောင်းများကို ကုတ်ခြစ်တူး ဖော်၍ လမ်းသစ်များနှင့် သတ္တုတွင်းများကို ကွန်ရက်သဖွယ် တိုးချဲ့တူးဖော်ထားကြောင်း၊ မြေကြီးထဲမှ ထွက်လာသည့် သတ္တုဓာတ်များ ပါဝင်သော သတ္တုတွင်းများမှ စီးဆင်းလာသည့် ရေများသည် နမ့်ခုတ်မြစ် အတွင်းသို့ တိုက်ရိုက် စီးဝင်နေသည်ကို တွေ့မြင်ရကြောင်း ရှမ်းလူ့အခွင့်အရေးမဏ္ဍိုင်က ပြောဆိုသည်။

နမ့်ခုတ်မြစ်အနီးရှိ မြစ်၏အနောက်ဘက်တစ်ခြမ်းနှင့် အရှေ့ဘက်တစ်ခြမ်းမှ မြေရှားသတ္တုတွင်း နှစ်ခုစ လုံးသည် ယခုအခါ တိုးချဲ့မှုအသစ်များကိုတွေ့နေရပြီး နှစ်ခုစလုံးသည် တောင်စောင်းများအတွင်းသို့ ဓာတုပစ္စည်း ပမာဏအများအပြား ထိုးသွင်းရသည့် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကို ပျက်စီးစေသော ‘in-situ leaching’ နည်းလမ်းကို အသုံးပြုနေကြကြောင်း၊ ၂၀၂၅ ခုနှစ် မေလအတွင်းက ရိုက်ကူးခဲ့သည့် ဂြိုဟ်တု ဓာတ်ပုံများအရ နမ့်ခုတ်မြစ် အနောက်ဘက်ခြမ်းရှိ မြေရှားသတ္တုတွင်းသည် စက်ဝိုင်းပုံ သန့်စင်ကန်များကို တည်ဆောက်ဆဲ ဖြစ်သော်လည်း လက်ရှိတွင်မူ အဆိုပါ ကန်များ တည်ဆောက်ပြီးစီးသွားပြီး အနက်ရောင်အမိုးများဖြင့် ဖုံးအုပ်ထားသည်ကို တွေ့မြင်ရကြောင်း ရှမ်းလူ့အခွင့်အရေးမဏ္ဍိုင်အဖွဲ့က ထောက်ပြဆိုသည်။

ထို့ပြင် ၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလကတည်းက လည်ပတ်နေပုံရသည့် အရှေ့ဘက်ခြမ်းရှိ မြေရှားသတ္တုတွင်း သည် လည်းဆက်လက် လည်ပတ်နေဆဲဖြစ်ပြီး ထူးခြားချက်မှာ လုပ်ငန်းခွင်၏ အရှေ့မြောက်ဘက်ကဏ္ဍတွင် အဆောက်အအုံသစ် အများအပြားကို တွေ့မြင်ရသည့်အတွက် လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်မှုများ ပိုမိုတိုးမြှင့်လာသည်ကို ပြသနေကြောင်း၊ ထိုသို့ နမ့်ခုတ်မြစ်ကို အန္တရာယ်ဖြစ်စေသည့် ညစ်ညမ်းမှုများ ရှိနေသည့်ကြားက ဤသတ္တုတွင်းနေရာသုံးခုကို တိုးချဲ့နေခြင်းသည် နယ်စပ်နှစ်ဖက်စလုံးရှိ လူထုအသိုင်းအဝိုင်းများအပေါ် သက်ရောက်မှုရှိနေသဖြင့် အလွန်အမင်း စိုးရိမ်စရာကောင်းကြောင်း ရှမ်းလူ့အခွင့်အရေးမဏ္ဍိုင်က သတိပေးသည်။​ြ

မိုင်းဆတ်မြို့နယ်အရှေ့ပိုင်း မိုင်းယွန်းဒေသကို ‘ဝ’ ပြည် သွေးစည်းညီညွတ်ရေး တပ်မတော် (UWSA) နှင့် မြန်မာစစ်အစိုးရတို့က ပူးတွဲထိန်းချုပ်ထားခြင်းဖြစ်ပြီး သတ္တုတွင်းများ လည်ပတ်နိုင်ရန်အတွက် အဖွဲ့အစည်း နှစ်ခုစလုံးထံမှ ခွင့်ပြုချက် ရယူရန် လိုအပ်ကြောင်း၊ အတွင်းပိုင်းသတင်းရင်းမြစ်များ၏အဆိုအရ၊ မိုင်းယွန်းရှိ နမ့်ခုတ်မြစ်တလျှောက် မြေရှားသတ္တုတွင်းများနှင့် အဓိက ရွှေတူးဖော်ရေးလုပ်ငန်း နှစ်မျိုးစလုံးကို လုပ် ကိုင်နေသူမှာ China Investment Mining Company ဖြစ်ပြီး အဆိုပါကုမ္ပဏီသည် လာအိုနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းတွင်လည်း မြေရှားသတ္တုတူးဖော်ရေးလုပ်ငန်းများ လုပ်ဆောင်လျက်ရှိကြောင်း သိရှိရသည်။

China Investment Mining ကုမ္ပဏီ ၏ ၉၀ ရာခိုင်နှုန်းကို Shanghai Chijin Xiawu Metal Resources Co. Ltd. က ပိုင်ဆိုင်ထားပြီး အဆိုပါ ကုမ္ပဏီသည် လာအိုနိုင်ငံတွင် မြေရှားသတ္တု အရင်းအမြစ်များ တူးဖော်ထုတ်လုပ် ရန်အတွက် တရုတ်အစိုးရ ကျောထောက်နောက်ခံရှိ Xiamen Tungsten Corporation နှင့် တရုတ် နိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံး ပုဂ္ဂလိက ရွှေထုတ်လုပ်သူ Chifeng Gold တို့မှ ၂၀၂၂ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် ဖွဲ့စည်း ခဲ့သော ဖက်စပ်လုပ်ငန်းတစ်ခု ဖြစ်သည့်အပြင် Xiamen Tungsten Corporation (XTC) သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အဓိက မြေရှားသတ္တု ကော်ပိုရေးရှင်းကြီး တစ်ခုဖြစ်ကြောင်း သိရှိသည်။

အဆိုပါ ကုမ္ပဏီက လုပ်ဆောင်နေပြီးဖြစ်သည့် လာအို မြောက်ပိုင်းရှိ မြေရှား သတ္တုတူးဖော်ရေးလုပ်ငန်းများကြောင့် သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင်ပျက်စီးမှုများ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ပြီး ဖြစ်ကြောင်း၊ လက်ရှိတွင် အဆိုပါ ကုမ္ပဏီသည် နမ့်ခုတ်မြစ်ဝှမ်းဒေသတွင်ပါ သတ္တုတွင်း တူးဖော်မှုများကို လုပ်ဆောင်လာနေသည့်အတွက် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ပျက်စီးမှုများ၊ ဒေသခံပြည်သူများ ထိခိုက်မှုများနှင့် နမ့်ခုတ်မြစ်မှာ စီးဆင်းသွားသည့် ဓာတုအညစ်အကြေးပါ စွန့်ပစ်ရေများကြောင့် မဲခေါင်မြစ်တစ်လျှောက် မှီတင်းနေထိုင်ကြသူ သန်းနှင့် ချီ ထိခိုက်မှုများနှင့် ကြုံတွေ့ရမည်ဖြစ်ကြောင်း ရှမ်းလူ့အခွင့်အရေးမဏ္ဍိုင်က ဆက်ပြောသည်။

“၀” ပြည်သွေးစည်းညီညွတ်ရေးတပ်မတော်-UWSA ၏ မြေရှားသတ္တုတွင်းများကြောင့် ရှမ်းပြည်အရှေ့ပိုင်း၊ မိုင်းခတ်မြို့နယ်ရှိ နမ့်လွေမြစ် ကမ်းတလျှောက် လယ်ယာမြေ ဧကပေါင်းများစွာ နှုန်းတင် ရေကြီးပြီး လယ်ယာမြေများပျက်စီးလာကြောင်း ယင်းဒေသများမှ လူ့အခွင့် အရေးလှုပ်ရှားသူများက ထောက်ပြ ပြောဆိုကြသည်။