မင်္ဂလာပါခင်ဗျာ။

ဒီနေ့တော့ ကျွန်တော်တို့နိုင်ငံအတွက် အရေးကြီးသလို၊ အန္တရာယ်လည်း ရှိနိုင်တဲ့ ဘူမိဗေဒ အချက်အလက်တစ်ခုဖြစ်တဲ့ “စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့” အကြောင်းလေး မျှဝေချင်ပါတယ်။

ဒါက မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းကို မြောက်မှတောင်သို့ ဖြတ်သန်းသွားတဲ့၊ အလွန်တက်ကြွပြီး ငလျင်တွေရဲ့ မိခင်လို့တောင် တင်စားနိုင်တဲ့ ပြတ်ရွေ့ကြောကြီးတစ်ခုပါပဲ။

ဒီပြတ်ရွေ့ကြီး ဘယ်လိုဖြစ်လာတာလဲ?

ရိုးရိုးရှင်းရှင်းပြောရရင် ကမ္ဘာ့မြေလွှာချပ်ကြီးတွေရဲ့ ရွေ့လျားမှုကြောင့်ပါ။ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်သန်းပေါင်းများစွာက အိန္ဒိယမြေလွှာချပ်ကြီးက အာရှတိုက်ကြီးကို တဖြည်းဖြည်းဝင်တိုက်တယ်။

ဒီတိုက်အားကြောင့် ဟိမဝန္တာတောင်တန်းကြီး ဖြစ်လာရုံတင်မကဘဲ၊ အဲ့ဒီ အရှိန်နဲ့ ဖိအားက အရှေ့ဘက်ကို ဆက်ပြီး သက်ရောက်လာပါတယ်။

အဲဒီအခါ မြန်မာနိုင်ငံ တည်ရှိရာနေရာက မြေလွှာတွေဟာ အိန္ဒိယနဲ့ အာရှမြေလွှာကြားမှာ ညှပ်ပြီး ဘေးတိုက် (ညာဘက်ကို) လျှောထွက်သွားဖို့ လမ်းကြောင်းတစ်ခု ပေါ်လာတယ်။

အဲဒီလို ဘေးတိုက်ရွေ့လျားမှု ဖြစ်ပေါ်နေတဲ့ အဓိက လမ်းကြောင်းကြီးကပဲ “စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့” ဖြစ်လာတာပါ။

ဒါဟာ ကမ္ဘာ့မြေလွှာတွေ တိုက်မိတဲ့ စွမ်းအင်တွေကို ဖြေလျှော့ပေးနေတဲ့ လမ်းကြောင်းကြီးတစ်ခုပေါ့။

မြန်မာပြည် မြေမျက်နှာသွင်ပြင်ကို ဘယ်လိုပုံဖော်ခဲ့လဲ?

ဒီပြတ်ရွေ့ကြီး လှုပ်ရှားလာတာ နှစ်သန်းချီပြီဆိုတော့ သူဖြတ်သွားတဲ့လမ်းတလျှောက် မြေမျက်နှာသွင်ပြင်ကို ထင်ထင်ရှားရှား ပြောင်းလဲစေခဲ့ပါတယ်။

တောင်တန်းတွေ:စစ်ကိုင်းမြို့နားက နာမည်ကျော် “စစ်ကိုင်းတောင်တန်း” ဆိုရင် ဒီပြတ်ရွေ့ရဲ့ လှုပ်ရှားမှုကြောင့် မြေသားတွေ မြင့်တက်လာပြီး ဖြစ်လာတာပါ။ ပြတ်ရွေ့တလျှောက်မှာ ဒီလို တောင်ကုန်း၊ တောင်တန်းငယ်တွေ တွေ့နိုင်ပါသေးတယ်။

မြစ်ချောင်းတွေ: ဧရာဝတီမြစ်ကြီးတောင် စစ်ကိုင်းနဲ့ အင်းဝနားမှာ ဒီပြတ်ရွေ့ကို ဖြတ်သွားရပါတယ်။

ပြတ်ရွေ့လှုပ်ရှားမှုကြောင့် မြစ်လမ်းကြောင်းတွေ ပြောင်းတာ၊ ပြတ်ရွေ့အတိုင်း ကွေ့ကောက်စီးဆင်းတာမျိုး ရှိသလို၊ ပြတ်ရွေ့ကို ဖြတ်စီးတဲ့ ချောင်းငယ်လေးတွေဆိုရင် ပြတ်ရွေ့ရဲ့ ဘေးတိုက်ရွေ့လျားမှုကြောင့် တစ်ဖက်နဲ့တစ်ဖက် လွဲနေတာမျိုး တွေ့နိုင်ပါတယ်။

စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့ ဘာကြောင့် ထူးခြားလဲ?

သူ့မှာ တခြားပြတ်ရွေ့တွေနဲ့မတူတဲ့ ထူးခြားချက်တွေ ရှိနေပါတယ်။

1. အရှည်: ကီလိုမီတာ ၁၂၀၀ ကျော် (မိုင် ၇၀၀ ကျော်) ရှည်လျားတာကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်က ကုန်းတွင်းပိုင်း ဘေးတိုက်ရွေ့လျားပြတ်ရွေ့ကြီးတွေထဲမှာ အရှည်ဆုံးထဲက တစ်ခုအပါအဝင်ပါ။

2. ရွေ့လျားနှုန်း: တစ်နှစ်ကို ပျမ်းမျှ ၁၈-၂၅ မီလီမီတာ (တစ်လက်မနီးပါး) နှုန်း ရွေ့နေတာဟာ ဘူမိဗေဒ အချိန်စကေးအရ တော်တော်မြန်တဲ့နှုန်းပါ။ ဒါကြောင့် ဖိအားတွေ မြန်မြန်စုပုံပြီး ငလျင်ကြီးတွေ လှုပ်နိုင်ခြေ ပိုများစေပါတယ်။

3. ဖြတ်သွားတဲ့နေရာ: အရေးကြီးဆုံးအချက်က မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ လူဦးရေအများဆုံး၊ သမိုင်းဝင်မြို့ကြီးတွေဖြစ်တဲ့ စစ်ကိုင်း၊ မန္တလေး၊ အင်းဝ၊ ပဲခူး စတဲ့မြို့တွေနဲ့ အရေးပါတဲ့ အခြေခံအဆောက်အအုံတွေရဲ့ အနီးကပ် ဒါမှမဟုတ် တိုက်ရိုက် ဖြတ်သန်းသွားနေတာပါ။ ဒါကြောင့် ငလျင်လှုပ်ရင် သက်ရောက်မှု ပိုကြီးမားနိုင်ပါတယ်။

4. မြင်သာမှု: နေရာတော်တော်များများမှာ ပြတ်ရွေ့ကြောင့် မြေပြင်ပေါ်မှာ ဖြစ်နေတဲ့ အပြောင်းအလဲတွေ (လွဲနေတဲ့ ချောင်းတွေ၊ တောင်ကုန်းတွေ၊ မြေသားအစင်းရာတွေ) ကို မြင်နိုင်တာကြောင့် လေ့လာရ လွယ်ကူစေပါတယ်။

ငလျင်တွေ ဘယ်လိုဖြစ်လာတာလဲ?

ဒါကို ရိုးရိုးလေး စဉ်းစားကြည့်ရအောင်။ ပြတ်ရွေ့ရဲ့ တစ်ဖက်တစ်ချက်က ကျောက်သားတွေက ဆန့်ကျင်ဘက်ကို ရွေ့ချင်နေတယ်။ ဒါပေမဲ့ ကြားထဲက ကျောက်သားတွေရဲ့ ပွတ်တိုက်အား ကြောင့် ချက်ချင်း မရွေ့နိုင်ဘဲ တစ်နေတယ်။

ရာဘာကြိုးကို ဆွဲဆန့်ထားသလိုပဲ၊ ရွေ့ချင်တဲ့အားကြောင့် ကျောက်သားတွေထဲမှာ ဖိအား နဲ့ စွမ်းအင် တွေ တဖြည်းဖြည်း စုပုံလာပါတယ်။

အဲဒီ စုပုံလာတဲ့ စွမ်းအင်က ကျောက်သားတွေရဲ့ ခံနိုင်အား ဒါမှမဟုတ် ပွတ်တိုက်အားထက် ကျော်လွန်သွားတဲ့အခါ၊ ‘ခွပ်’ ဆိုတဲ့အသံနဲ့အတူ ရုတ်တရက် ကျိုးပြတ်ပြီး လွဲချော်ရွေ့လျားသွားပါတော့တယ်။

အဲဒီလို ရုတ်တရက် လှုပ်ထွက်သွားမှုကြောင့် စုပုံထားတဲ့ စွမ်းအင်တွေဟာ လှိုင်း အဖြစ် အရပ်လေးမျက်နှာကို ပြန့်သွားတယ်။ အဲဒီလှိုင်းတွေကိုပဲ ကျွန်တော်တို့က “ငလျင်” လှုပ်တယ်လို့ ခံစားရတာပါ။

စစ်ကိုင်းနဲ့ မန္တလေးဒေသက ငလျင်အန္တရာယ်

စစ်ကိုင်းနဲ့ မန္တလေးတိုင်းဟာ ဒီပြတ်ရွေ့ရဲ့ အလယ်ပိုင်း၊ အတက်ကြွဆုံး အပိုင်းနားမှာ ရှိနေတာကြောင့် ငလျင်ဘေးအန္တရာယ် အထူးမြင့်မားတဲ့ ဒေသတွေပါ။ ပြတ်ရွေ့ကြောကြီးက စစ်ကိုင်းမြို့အနောက်ဘက်၊ အင်းဝ၊ တံတားဦးမြို့တွေနဲ့ အရမ်းနီးကပ်ပြီး မန္တလေးမြို့ကြီးနဲ့လည်း မဝေးပါဘူး။

ဒီလိုနီးကပ်နေတော့ ပြတ်ရွေ့ပေါ်မှာ ငလျင်တစ်ခုခု လှုပ်ခဲ့ရင် ဒီဒေသတွေဟာ ပြင်းထန်တဲ့ တုန်ခါမှုကို တိုက်ရိုက်ခံရနိုင်ခြေများပါတယ်။ ဒါ့အပြင် ဒီဒေသတွေမှာ လူဦးရေလည်းများ၊ သမိုင်းဝင် အထင်ကရ ဘုရားစေတီတွေ၊ သက်တမ်းရင့် အဆောက်အဦးတွေ၊ အရေးကြီးတဲ့ တံတားတွေ၊ ဆည်တွေ ရှိနေတာကြောင့် ငလျင်ကြောင့် ထိခိုက်ပျက်စီးနိုင်ခြေ ပိုများနေပါတယ်။

သမိုင်းက သက်သေပြခဲ့တဲ့ ငလျင်ကြီးများ

သမိုင်းမှာလည်း ဒီပြတ်ရွေ့နဲ့ ဆက်စပ်ပြီး ငလျင်ကြီးတွေ လှုပ်ခဲ့ဖူးပါတယ်။

၁၈၃၉ အင်းဝ ငလျင်: အလွန်ပြင်းထန်ပြီး အင်းဝမြို့တော်ဟောင်းနဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်ကို အကြီးအကျယ် ပျက်စီးစေခဲ့တယ်။

၁၉၃၀ ပဲခူး ငလျင်: Magnitude ၇.၃ လောက်ရှိပြီး ပဲခူးနဲ့ ရန်ကုန်မှာပါ ထိခိုက်ပျက်စီးမှုများပြီး လူတွေအများကြီး သေဆုံးခဲ့တယ်။ (ဒါက ပြတ်ရွေ့ရဲ့ တောင်ဘက်ပိုင်းနဲ့ ဆက်စပ်တယ်)

၁၉၅၆ စစ်ကိုင်း ငလျင်: Magnitude ၇.၁ လောက်နဲ့ စစ်ကိုင်းမြို့နဲ့ အနီးတဝိုက်ကို ပျက်စီးစေခဲ့တယ်။

၂၀၁၂ သပိတ်ကျင်း ငလျင်: Magnitude ၆.၈ နဲ့ မန္တလေးမြောက်ပိုင်း ရွှေဘိုခရိုင် (ပြတ်ရွေ့ပေါ်) မှာ လှုပ်ခဲ့ပြီး အဆောက်အဦးပျက်စီးမှု၊ လူသေဆုံးမှုတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။

ဒီငလျင်မှတ်တမ်းတွေက စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့မှာ ငလျင်ကြီးတွေ ထပ်လှုပ်နိုင်သေးတယ်ဆိုတာကို သတိပေးနေပါတယ်။

ကဲ… ဒါဆို ကျွန်တော်တို့က ဘာလို့ ဂရုစိုက်သင့်လဲ?

ဒီအကြောင်းတွေ သိထားပြီး ဂရုစိုက်ဖို့ လိုအပ်တဲ့ အကြောင်းရင်းတွေ အများကြီးပါ။

1. အသက်အိုးအိမ် လုံခြုံရေး: ပြတ်ရွေ့ကြောနားနေသူတွေအတွက် ငလျင်ဆိုတာ ကိုယ့်အသက်၊ ကိုယ့်မိသားစု၊ ကိုယ့်ပိုင်ဆိုင်မှုတွေကို တိုက်ရိုက် ခြိမ်းခြောက်နေတဲ့ အန္တရာယ်ပါ။ ငလျင်က ကိုယ်နဲ့မဆိုင်ဘူးလို့ လုံးဝတွေးလို့မရပါဘူး။

2. စီးပွားရေးနဲ့ လူမှုရေး: ငလျင်ကြီးတစ်ခု လှုပ်သွားရင် လမ်းတွေ၊ တံတားတွေ၊ ဆက်သွယ်ရေးတွေ ပျက်စီး၊ စီးပွားရေးတွေ ရပ်တန့်ပြီး လူမှုဘဝတွေ အကြီးအကျယ် ထိခိုက်နိုင်ပါတယ်။

3. ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်: ကျွန်တော်တို့ တန်ဖိုးထားရတဲ့ စစ်ကိုင်း၊ မန္တလေး၊ အင်းဝက ရှေးဟောင်းစေတီပုထိုးတွေ၊ အဆောက်အအုံတွေဟာ ငလျင်ဒဏ်ကြောင့် ပျက်စီးဆုံးရှုံးနိုင်ခြေ အရမ်းများပါတယ်။

4. ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှု: အန္တရာယ်ကို သိထားမှ ကြိုတင်ပြင်ဆင်လို့ ရမှာပါ။ တစ်ယောက်ချင်းစီကစလို့ မိသားစု၊ ရပ်ရွာ၊ နိုင်ငံတော်အဆင့်ထိ ငလျင်လှုပ်ရင် ဘာလုပ်ရမလဲ၊ အိမ်ကို ဘယ်လိုပြင်ဆင်မလဲ၊ အရေးပေါ်ပစ္စည်း ဘာတွေဆောင်ထားမလဲ စသဖြင့် ပြင်ဆင်ထားနိုင်ပါမယ်။

5. အနာဂတ်: ငလျင်ဒဏ်ခံနိုင်တဲ့ အဆောက်အအုံတွေ ဆောက်တာ၊ ငလျင်အသိပညာတွေ ဖြန့်ဝေတာ၊ သုတေသနလုပ်တာတွေက အနာဂတ်မှာ ဖြစ်လာနိုင်မယ့် ဆုံးရှုံးမှုတွေကို လျှော့ချဖို့ အကောင်းဆုံး ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုပါပဲ။

တိုတိုချုပ်ရရင် စစ်ကိုင်းပြတ်ရွေ့ဆိုတာ မြန်မာနိုင်ငံရဲ့ ရှောင်လွှဲလို့မရတဲ့ ဘူမိဗေဒ အမှန်တရားနဲ့ အန္တရာယ်တစ်ခုပါ။

သူ့ရဲ့ သဘောသဘာဝ၊ သူပေးနိုင်တဲ့ အန္တရာယ်ကို ကောင်းကောင်းနားလည်ပြီး ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုတွေ လုပ်ထားခြင်းကသာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အသက်အိုးအိမ်စည်းစိမ်နဲ့ တန်ဖိုးမဖြတ်နိုင်တဲ့ ယဉ်ကျေးမှုအမွေအနှစ်တွေကို ကာကွယ်ဖို့ အထိရောက်ဆုံး နည်းလမ်းဖြစ်ပါတယ်။

အားလုံးပဲ သတိနဲ့နေထိုင်ပြီး ဘေးအန္တရာယ်ကင်းကြပါစေ။